Беларускі дзяржаўны архіў-музей літаратуры і мастацтва

Адданы праўдзе жыцця

Віртуальная выстава да 100-годдзя народнага паэта Беларусі Пімена Панчанкі

Пімен Емяльянавіч Панчанка нарадзіўся 23 жніўня 1917 г. ў г. Рэвелі (цяпер Талін, Эстонія) у беларускай сям’і, якая апынулася тут напярэдадні Першай сусветнай вайны ў пошуках заробку. Бацькі паэта, Емяльян Арцёмавіч і Дар’я Факееўна, – беззямельныя сяляне з Ашмяншчыны, – вярнуліся ў Беларусь ў 1921 г. У 1932 г. Панчанка скончыў Бягомльскую сямігодку, падрыхтоўчыя курсы для паступлення ў ВНУ. Са студзеня па жнівень 1933 года быў рабочым дрэваапрацоўчага камбіната ў г. Бабруйску. Пасля сканчэння гадавых педагагічных курсаў (1933-1934 гг.) працаваў загадчыкам Алянскай пачатковай школы Бабруйскага раёна, потым настаўнікам Казуліцкай НСШ Кіраўскага раёна Магілёўскай вобласці, у 1938-1939 гг. быў выкладчыкам мовы і літаратуры Кіраўскай СШ. Адначасова завочна вучыўся на філалагічным факультэце Мінскага настаўніцкага інстытута.

З 1939 па 1946 гг. знаходзіўся ў Чырвонай Арміі. Прымаў удзел у вызваленні Заходняй Беларусі. У гады Вялікай Айчыннай вайны быў спецыяльным карэспандэнтам у армейскіх і франтавых газетах: “За Савецкую Беларусь”, “За свабодную Беларусь”, “Героический штурм”, “Советский патриот”. Супрацоўнічаў з сатырычнымі выданнямі “Партызанская дубінка”, “Раздавім фашысцкую гадзіну”. У 1944-1945 гг. з часцямі Чырвонай Арміі знаходзіўся ў Іране.

З 1946 г. Пімен Панчанка – загадчык аддзела рэдакцыі часопіса “Вожык”, з 1948 г. – загадчык аддзела, потым намеснік галоўнага рэдактара газеты “Літаратура і мастацтва”. У 1953-1958 гг. – галоўны рэдактар альманаха “Советская Отчизна”, у 1958-1966 гг. – часопіса “Маладосць”. З 1966 г. П.Е.Панчанка сакратар праўлення СП БССР (член СП БССР з 1938 г.). З 1972 г. – на творчай рабоце.

У 1958 г. як член дэлегацыі БССР удзельнічаў у рабоце ХІІІ сесіі Генеральнай Асамблеі ААН. Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР у 1959-1967, 1971-1990 гг. Быў старшынёй Рэспубліканскага камітэта абароны міру. З 1990 г. – членам Рады СП БССР. Пімен Панчанка ўзнагароджаны шматлікімі ордэнамі і медалямі. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР (1981 год, за кнігу вершаў “Где ночует жаворонок?”), Дзяржаўнай прэміі Беларусі імя Я.Купалы (1968 год, за зборнік вершаў “Пры святле маланак”), Літаратурнай прэміі імя Я.Купалы (1959 год, за паэму “Патрыятычная песня”).

Памёр П.Е.Панчанка 2 красавіка 1995 года і пахаваны ў Мінску на Усходніх могілках.

Першыя вершы П.Е.Панчанкі “Ураджайнае” і “Моладзі” надрукаваны ў альманаху “Ударнікі” (1934). Ён аўтар зборнікаў вершаў і паэм “Упэўненасць” (1938), “Вераснёвыя сцягі” (1940), “Тебе Беларусь!” (1942), “Дарога вайны”(1943), ”Далёкія станцыі” (1945), “Гарачыя вятры” (1947), “Гарачы лівень” (1957), “Кніга вандраванняў і любові” (1959), “Нью-Йоркскія малюнкі” (1960), “Чатыры кантыненты” (1964), “Пры святле маланак” (1966), “Снежань” (1972), “Крык сойкі” (1976), “Вячэрні цягнік” (1977), “Неспакой” (1988), “Зямля ў мяне адна” (1996) і шмат іншых. Выдадзены зборы твораў у 2-х (1959), 3-х (1967-1971), 4-х тамах (1981-1983), “Избранные произведения” ў 2-х тамах (1984). П.Е.Панчанка перакладаў на беларускую мову асобныя творы Т.Масэнкі, А.Міцкевіча, М.Нагнібеды, Я.Райніса, А.Суркова, Б.Чалага, Ф.Шылера і іншых. Выступаў П.Е.Панчанка з літаратурна-крытычнымі і публіцыстычнымі артыкуламі (зборнік “На паэтычным небасхіле” 1977, “Высокі бераг” 1993), з успамінамі пра Я.Купалу, Я.Коласа, А.Фадзеева, А.Куляшова і іншых. Творы П.Е.Панчанкі перакладзены на многія мовы свету.

Творам народнага паэта ўласцівы глыбокі лірызм, тонкі філасофскі роздум, дакладна акрэсленая грамадзянская пазіцыя, сатырычны пафас. Яго паэзія псіхалагічна чуйная, незвычайна багатая на рэаліі жыцця і чалавечыя адносіны, павернута да штодзённых спраў, прасякнута людскімі клопатамі і трывогамі, раскрывае свет сучасніка.

У Беларускім дзяржаўным архіве-музее літаратуры і мастацтва захоўваецца асабісты фонд народнага паэта Беларусі П.Е.Панчанкі. Дакументы паступілі ў архіў-музей у 1999 г. ад ўдавы паэта Зоі Кірылаўны. Фонд паэта налічвае 128 спраў (1810 дакументаў) за 1911-1999 гг. Сярод рукапісаў П.Панчанкі – падборкі вершаў да мяркуемых зборнікаў “Далёкія станцыі”, “Вячэрні цягнік”, вершы, артыкулы, рэцэнзіі, пераклады, перапіска, дакументы да біяграфіі, фатаграфіі.